Pylice ciągle zajmują wśród chorób zawodowych w Polsce jedno z czołowych miejsc pod względem liczby stwierdzanych rocznie przypadków. W ciągu ostatnich lat było to np. miejsce trzecie (po stwierdzonych boreliozach, przewlekłych chorobach narządu głosu i uszkodzeniu słuchu spowodowanym nadmiernym hałasem). Do rozwoju choroby przyczyniają się pyły pylicotwórcze.
Głównymi źródłami emisji pyłów w pomieszczeniach pracy są procesy technologiczne.
W zależności od rodzaju zastosowanego procesu technologicznego, emitowane pyły charakteryzują się różnymi właściwościami. Do najbardziej pyłotwórczych procesów technologicznych należą: mielenie, kruszenie, przesiewanie, transport i mieszanie ciał sypkich. Jednakże najwięcej pyłów wysoko dyspersyjnych, najbardziej szkodliwych dla ludzi, powstaje w trakcie ostrzenia, szlifowania oraz polerowania.
Z punktu widzenia medycznego pylicą nazywa się nagromadzenie pyłu w płucach i reakcję tkanki płucnej na jego obecność. Pyły wnikające do organizmu człowieka są wchłaniane przez tkanki lub z nimi reagują, wywołując skutki szkodliwe dla zdrowia.
Do najczęściej spotykanych chorób wywołanych oddziaływaniem pyłów należą:
- Pylica płuc.
- Krzemica płuc.
- Bawełnica.
- Nowotwory złośliwe układu oddechowego.
- Przewlekłe zapalenia oskrzeli.
- Przewlekłe nieżyty błon śluzowych nosa, krtani i tchawicy.
Różnorodnośc zawodów, które niosą ryzyko wystąpienia chorób płuc jest bardzo duża.
Pylica charakteryzuje się występowaniem przewlekłego nieżytu oskrzeli i postępowej rozedmy płuc, z czasem dochodzi do powstania serca płucnego i niewydolności krążenia. W zależności od zmian anatomopatolgicznych podzielono pylice na kolagenowe i niekolagenowe .
I. Pylice kolagenowe
Wywołane są przez pył o działaniu zwłókniającym ( krzemionka , azbest ) i charakteryzują się trwałym uszkodzeniem lub zniszczeniem struktury pęcherzyków płucnych oraz włóknieniem typu kolagenowego.
1. Krzemica płuc
W procesach produkcyjnych wykorzystuje się wiele surowców mineralnych zawierających krzemionkę, która po uwolnieniu się w postaci pyłu może stanowić zagrożenie dla pracowników.
Krzemionka zawarta w różnych formacjach skał stanowi od 20 do 100 % ich masy.
Pylica krzemowa powstaje pod wpływem wdychania przez wiele lat pyłu krzemowego. Jest typową chorobą zawodową pracowników przemysłu:
- ceramicznego,
- kamieniołomów,
- zakładów kamieniarskich i obróbki piaskowca,
- wytwórni środków czystościowych,
- zdunów i pracowników niektórych gałęzi górnictwa.
2. Azbestoza
1. Pylica azbestowa (asbestosis), czyli śródmiąższowe zwłóknienie tkanki płucnej jest główną patologią zawodową pracowników narażonych na pył azbestu. Ciężkość azbestozy zależy zarówno od kumulowanej dawki włókien azbestu, jak i okresu, jaki upłynął od pierwszego narażenia. Procesy zwłóknieniowe przebiegają stosunkowo wolno – rzadko objawy kliniczne pojawiają się w okresie krótszym od 10 lat. Włókna azbestowe mogą zalegać w tkance płucnej przez długi okres i proces zwłóknieniowy może się ujawnić po wielu latach od ustania narażenia. Powszechnie uznawana jest teza, że pylica azbestowa istotnie zwiększa ryzyko wystąpienia raka płuca.
Zmiany opłucnowe spowodowane pyłem azbestu mogą występować pod postacią odgraniczonych blaszek, zgrubień i odczynów wysiękowych. Łagodne zmiany opłucnowe nie mają większego znaczenia klinicznego. Zgrubienia opłucnej zwykle towarzyszą procesom włóknienia sąsiadującej tkanki płucnej. Rozlane zwłóknienie i zgrubienia opłucnej obserwowane są w przypadkach dużej ekspozycji. Kliniczny przebieg jest często bezobjawowy lub występują łagodne objawy pod postacią duszności, hiperwentylacji. Okres utajenia (latencja) wynosi zwykle 15-30 lat. Skutkiem zdrowotnym narażenia na azbest jest też rak płuca i międzybłoniak opłucnej lub otrzewnej.
Choroba postępuje nawet po ustaniu styczności z azbestem. W jej wyniku uszkodzony zostaje miąższ płuc, co powoduje sztywnienie płuc powodujące trudności z oddychaniem. Dopływ krwi do płuc zmienia się, obniżając ich wydajność, a to nadmiernie obciąża serce. Międzybłoniak opłucnej to nowotwór powstający w opłucnej, a więc w błonie osłaniającej płuca. Choroba ta może się rozwinąć 20-70 lat po styczności z nawet niewielkimi ilościami niebieskiego lub brązowego azbestu. Najczęściej występuje u mężczyzn w podeszłym wieku i w najbliższych latach można się spodziewać wzrostu zachorowalności na nią. Powoduje ból w klatce piersiowej i duszność oraz gromadzenie się płynu w jamie opłucnej (zwanego wysiękiem opłucnowym). Większość pacjentów umiera w ciągu roku od czasu wykrycia nowotworu.
2. Pylica talkowa (talcosis) – cechująca się włóknieniem tkanki płucnej typu śródmiąższowego a częściowo typu ogniskowego.
3. Pylica aluminiowa (aluminosis) – zmiany w płucach spowodowane są wdychaniem pyłu drobno sproszkowanego glinu lub dymów powstających przy prażeniu boksytów.
II. Pylice wywołane pyłem mieszanym:
1. Pylica górników kopalń węgla – choroba rozwija się w następstwie wdychania pyłu kopalnianego, który jest mieszaniną pyłu węglowego, krzemionki, glinokrzemianów i wielu innych składników w tym metali śladowych
2. Pylica spawaczy elektrycznych – rodzaj wdychanych dymów i gazów zależy od rodzaju spawanego materiału i używanych elektrod. Najczęściej spawanie połączone jest z emisją : tlenków Fe (żelaza) , Mn (manganu) , Ti (tytanu) ,CO (tlenku węgla) i HF (hofnu).
Więcej o pylicach przeczytasz na stronie Powiatowej Inspekcji Sanitarnej >>>
