A
Aerozole atmosferyczne (pyły zawieszone, drobiny) – ciekłe krople lub stałe cząstki pochodzenia naturalnego jak w przypadku aerozolu soli morskiej lub pyłów mineralnych, albo cząstki produkowane przez człowieka (zanieczyszczenia) jak to jest w przypadku aerozolu kropli lub cząstek stałych siarczanów.
Armatka zraszająca – urządzenie do odpylania hałd, składowisk, miejsc wyburzeniowych mgłą wodną. Urządzenia te wytwarzają mgiełkę wodną, która obciąża lotne frakcje pyłu uniemożliwiając unoszenie się ich w powietrzu.
B
BAT (z ang. Best Available Techniques) – to wytyczne dotyczące “najlepszych dostępnych technologii”, które muszą być brane pod uwagę przy wydawaniu pozwoleń dla emisji przemysłowych.
C
celluguard – innowacyjny dustergent służący do zabezpieczania terenów przed wórnym pyleniem.
CSR (ang. Corporate Social Responsibility) – odpowiedzialność przedsiębiorstw za ich wpływ na społeczeństwo.
D
Dustergent – błonotwórcza substancja kompozytowa służąca do kontroli pylenia powierzchni mas pylących (hałdy, składowiska, itp).
E
Emisje powodowane dyfuzją (diffuse emissions) – emisje powstające w normalnych warunkach eksploatacji w wyniku bezpośredniego kontaktu substancji lotnych lub pylących ze środowiskiem, w wyniku którego dochodzi do dyfundowania (samorzutnego przenikania) wykorzystywanych substancji do powietrza. Głównymi mechanizmami dyfuzji prowadzącej do emisji gazów jest parowanie i sublimacja, ale również w zakresie tej definicji zwiera się samorzutne uwalnianie pyłów powstających podczas niektórych operacji. Do kategorii tej zalicza się również wtórną emisję pyłów (porywanie pyłów), wywołaną erozją wietrzną.
Erozja wietrzna (eoliczna, wiatrowa) – jedna z zewnętrznych sił rzeźbotwórczych. Podstawowe procesy erozji wietrznej to niszczenie, transportowanie i budowanie (akumulacja). Procesem erozji wietrznej mającym główny wpływ na działalność niszczącą i akumulacyjną jest działalność transportowa wiatru. Drobne cząstki skalne, piasek, popiół, pył mogą być przez wiatr poruszane, przesuwane, toczone, podrzucane i unoszone.
F
Fosfogipsy – pylące odpady powstające przy produkcji kwasu fosforowego w przemyśle nawozów sztucznych. Głównym składnikiem fosfogipsu jest siarczan wapnia (CaSO4) powstający w reakcji kwasu siarkowego z fosforytami lub apatytami. Występują w nim liczne domieszki różnych pierwiastków, np. fosforu (P), sodu (Na), fluoru (F), aluminium (Al), żelaza (Fe), krzemu (Si) itd. Pomimo dużej zawartości gipsu dwuwodnego w fosfogipsach (sięgającego ok. 95 %), to nie wykorzystuje się fosfogipsu jako zamiennika gipsu naturalnego w przemyśle materiałów budowlanych. Przeszkodą jest jego zanieczyszczenie resztkami kwasu siarkowego (H2SO4) i kwasu fosforowego (H3PO4). Dlatego składuje się go na hałdach lub zatapia w morzu.
G
Gospodarka okrężna (o obiegu zamkniętym, ang. Circular economy) – polega na zamknięciu cyklu życia produktu, który w ujęciu linearnym oznacza sekwencję: produkcja – użytkowanie – usunięcie odpadu (ujęcie zwane „od kołyski do grobu” – ang „from cradle to grave”). Zamykając cykl życia otrzymujemy zaś sekwencję: produkcja – użytkowanie – wykorzystanie odpadu w kolejnym cyklu produkcyjnym (ujęcie zwane „od kołyski do kołyski” – ang „from cradle to cradle”). Istotą tego podejścia jest zatem wykorzystanie odpadów powstałych w cyklu życia produktu i tym samym ograniczenie zużycia surowców, zmniejszenie ilości składowanych odpadów oraz zwiększenie strumienia odpadów wykorzystywanych w ramach odzysku i recyklingu.
Gips Rea – gips dwuwodny syntetyczny jest to substancja powstała podczas odsiarczania spalin metoda mokrą wapienną, której głównym składnikiem jest dwuwodny siarczan wapnia (CaSO4 2H2O).
H
Hałda – (zwałowisko, śl. hołda, berga, od stpol. hala – usypisko, wysypisko) – antropogeniczna forma ukształtowania powierzchni ziemi, wysypisko skały płonnej lub stałych odpadów przemysłowych (popiół, żużel) powstających w wyniku eksploatacji kopalin lub przerobu surowców w zakładach przemysłowych wydobycia i przetwórstwa węgla oraz rud metali, a także w zakładach związanych z energetyką. Hałdy są nieużytkami. Usypane są z nieposzukiwanych surowców i większość z nich stanowi zagrożenie dla środowiska naturalnego przez wiele lat, z tego względu prowadzona jest ich rekultywacja i zagospodarowanie, w celu ograniczenia ich negatywnego oddziaływania.
I
IOS – Instalacje odsiarczania spalin.
K
Konkluzje BAT (z ang. Best Available Techniques) – to wytyczne dotyczące “najlepszych dostępnych technologii”, które muszą być brane pod uwagę przy wydawaniu pozwoleń dla emisji przemysłowych.
M
Monitoring zanieczyszczenia powietrza – wysokiej jakości stacja pomiarów zanieczyszczeń powietrza i stała kontrola stężenia pyłu PM10. Pomiary dotyczą stężeń zanieczyszczeń gazowych (tlenki azotu, tlenek węgla, dwutlenek siarki, ozon, BTX) oraz zanieczyszczeń pyłowych (pył zawieszony PM2,5 i PM10 oraz zawartych w nim substancji tj. metali ciężkich – arsen, nikiel, kadm, ołów i WWA, w tym benzo(a)piren – BaP).
MPŻ – mieszaniny popiołowo-żużlowe.
O
Odsiarczanie spalin – oczyszczanie spalin ze związków siarki, a przede wszystkim usuwanie tlenków siarki (głównie SO2), które powstają w procesach spalania w ilościach zależnych od rodzaju paliwa (np. od zawartości związków siarki w węglu kamiennym, węglu brunatnym, ropie naftowej, mazucie, benzynie lub gazie ziemnym) i od warunków spalania (spalanie zupełne lub niezupełne w różnych typach palenisk).
P
PM2,5 (particulate matter 2.5) – wszystkie aerozole atmosferyczne o wielkości cząstek 2,5 mikrometra lub mniejszej, w skład których wchodzą zwykle stosunkowo reaktywne związki organiczne i nieorganiczne (np. azotan amonu);
PM10 (particulate matter 10) – wszystkie cząstki o wielkości 10 mikrometrów lub mniejszej, w skład których wchodzą zwykle stosunkowo obojętne chemicznie związki takie jak krzemionka i tlenki metali;
Popiół – stała pozostałość po spaleniu substancji organicznej, np. paliw stałych lub ciekłych, czy masy organizmów żywych. Popiół jest produktem wtórnym, otrzymywanym przez działanie wysokiej temperatury na substancje mineralne zawarte w materiale. Zawiera większość pierwiastków, które się w nim znajdowały, choć wchodzą one po spopieleniu w skład innych związków chemicznych. Część reakcji zachodzących podczas spalania może prowadzić do powstania substancji lotnych, te nie wchodzą więc w skład popiołu. Radioaktywność popiołu (np. pochodzącego ze spalenia węgla kamiennego) jest większa od średniej radioaktywności naturalnej, ze względu na to, że związki ciężkich izotopów promieniotwórczych, występujących w przyrodzie w rozproszeniu, nie są lotne. Fakt ten stanowi pewne ograniczenie dla zastosowanie popiołu w produkcji materiałów budowlanych.
Pylenie – unoszenie się pyłu, kurzu, popiołu w powietrzu. Pokrywanie pyłem, kurzem; kurzenie.
Pylica azbestowa (asbestosis) – śródmiąższowe zwłóknienie tkanki płucnej jest główną patologią zawodową pracowników narażonych na pył azbestu. Ciężkość azbestozy zależy zarówno od kumulowanej dawki włókien azbestu, jak i okresu, jaki upłynął od pierwszego narażenia.
Pylica kolagenowa – wywołane są przez pył o działaniu zwłókniającym (pył krzemionkowy, pył kwarcytowy, azbest ) i charakteryzują się trwałym uszkodzeniem lub zniszczeniem struktury pęcherzyków płucnych oraz włóknieniem typu kolagenowego.
Pylica krzemowa – powstaje pod wpływem wdychania przez wiele lat pyłu krzemowego. Jest typową chorobą zawodową pracowników przemysłu ceramicznego, kamieniołomów, zakładów kamieniarskich i obróbki piaskowca, wytwórni środków czystościowych, zdunów i pracowników niektórych gałęzi górnictwa.
Pył – substancja mineralna, pozostałość procesu spalania albo ścierania lub kruszenia substancji stałych, takich jak minerały nieorganiczne, organiczne oraz metale. Pyłem jest, zgodnie z Polską Normą (PN-64/Z-01001), „faza stała układu dwufazowego ciało stałe-gaz lub gaz-ciało stałe, jeżeli stopień rozdrobnienia fazy stałej jest tak duży, że w nieruchomym powietrzu o ciśnieniu 1013,25 hPa i temperaturze 20 °C ziarna ciała stałego, na które działa tylko siła ciążenia, po bardzo krótkim okresie przyspieszenia, wskutek oporu przepływu ośrodka, będą opadały ze stałą prędkością mniejszą niż 500 cm/s lub będą wykonywały ruchy Browna”.
R
Rea-gips – gips dwuwodny syntetyczny jest to substancja powstała podczas odsiarczania spalin metoda mokrą wapienną, której głównym składnikiem jest dwuwodny siarczan wapnia (CaSO4 2H2O).
S
Składowisko odpadów – to zlokalizowany i urządzony zgodnie z przepisami obiekt zorganizowanego deponowania odpadów. Pod względem budowlanym składowiska odpadów należą do najtrudniejszych technicznie obiektów, ponieważ wymaga się od nich maksymalnej szczelności i zapewnienia minimalnego oddziaływania na otoczenie, a równocześnie są to obiekty o bardzo dużej powierzchni i pojemności oraz czasie eksploatacji trwającym kilkadziesiąt lat.
Smog – nienaturalne zjawisko atmosferyczne polegające na współwystępowaniu zanieczyszczenia powietrza wskutek działalności człowieka oraz niekorzystnych zjawisk naturalnych: znacznego zamglenia i bezwietrznej pogody. Nazwa „smog” powstała ze zbitki dwóch angielskich słów: smoke (dym) i fog (mgła).
Społeczna odpowiedzialność biznesu (ang. Corporate Social Responsibility, CSR) – odpowiedzialność przedsiębiorstw za ich wpływ na społeczeństwo.
Stacja Kontroli Pylenia – stanowisko do kontroli pylenia w przedsiębiorstwie z niezbędnymi, przenośnymi urządzeniami do oprysków dustergentami w celu ograniczenia pylenia w okresach suchych i wietrznych.
R
Rekultywacja – przywracanie wartości użytkowych i przyrodniczych terenom zniszczonym przez działalność człowieka.
U
UPS – Uboczne produkty spalania to substancje mineralne powstające w wyniku spalania węgla kamiennego i brunatnego w kotłach energetycznych. Termin ten obejmuje popioły, żużle, mieszaniny popiołowo-żużlowe, produkty spalania fluidalnego.
W
Wtórne pylenie – zjawisko wtórnego pylenia to niezorganizowana emisja do atmosfery cząstek pyłu z różnych powierzchni na skutek oddziaływania sił zewnętrznych na złoże. Najczęściej pobudzane do emisji cząstki były uprzednio osadzone na powierzchni pod wpływem opadania grawitacyjnego, co tłumaczy nazwę procesu wtórne pylenie.
Z
Zasada 3R – z angielskiego Reduce, Reuse, Recycle. Zasada promuje zdrowy dla środowiska styl życia, konsumpcji dóbr i traktowania odpadów. Spolszczone: zasada 3 U: Unikaj kupowania zbędnych rzeczy, Użyj powtórnie, Utylizuj.
Ż
Żużel (tzw. szlaka) – produkt odpadowy procesów hutniczych metali, stop zawierający zanieczyszczenia rud (żużel wielkopiecowy, żużel stalowniczy, żużel szybowy), topniki i pewną ilość tlenków metali lub pozostałość po spaleniu np. węgla, koksu, stanowiąca masę szklistego spieczonego popiołu.